နာတာရွည္ အသည္းေရာဂါဆိုတာ ဘာလဲ

၁။ နာတာရွည္ အသည္းေရာဂါဆိုတာ ဘာလဲ။

နာတာရွည္အသည္းေရာဂါ (CHRONIC LIVER DISEASE) ဆုိရာမွာ နာတာရွည္အသည္းေရာင္ေရာဂါ (CHRONIC HEPATITIS) မွသည္ အသည္းေျခာက္ေရာဂါ (CIRRHOSIS) ဆီသို႔ အဆင့္ဆင့္ကူးေျပာင္းေနေသာ ေရာဂါမ်ားကိုေခၚပါတယ္။ နာတာရွည္အသည္း ေရာင္ေရာဂါမ်ား၏ လမ္းဆံုးရာ (END STAGE LIVER DISEASE) သည္ အသည္းေျခာက္ေရာဂါဟု ေျပာၾကပါတယ္။ အသည္းေျခာက္ ေရာဂါမွတဆင့္ အခ်ိဳ႕လူမ်ားတြင္ အသည္းကင္ဆာ (HEPATOCELLULAR CARCINOMA) အျဖစ္ ကူးေျပာင္းႏုိင္ပါတယ္။


၂။ နာတာရွည္အသည္းေရာဂါမ်ား ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ရသလဲ။

အသည္းေရာင္ဘီပိုး (HEPATITIS B)၊ အသည္းေရာင္စီပုိး (HEPATITIS C)၀င္ျခင္း၊ အရက္၊ ေဆး၀ါး၊ အဆိပ္အေတာက္ ႐ိုးရာေဆး၀ါးမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ကုိယ္ခံစြမ္းအားမူမမွန္မႈေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ အသည္းေရာဂါမ်ား၊ ဥပမာ AUTOIMMUNE HEPATITIS, PRIMARY BILIARY CIRRHOSIS စသည္တို႔ေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ အျခားေသာ ေမြးရာပါ ဓာတ္သဘာ၀ မွားယြင္း ေဖာက္ျပန္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာေရာဂါမ်ား (HAEMOCHROMATOSIS, ALPHA 1-ANTITRYPSIN DEFICIENCY, WILSON’S DISEASE) အခ်ိဳ႕ေသာ အသည္းအဆီဖံုးေရာဂါ (STEATOHEPATITIS) မ်ားမွလည္း နာတာ ရွည္ အသည္းေရာဂါသို႔ ကူးေျပာင္းႏုိင္ပါတယ္။


၃။ ဘယ္လုိ ကာကြယ္မလဲ။

အစကတည္းကမျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ျခင္းနဲ႔ နာတာရွည္အသည္းေရာဂါ ျမန္ျမန္တိုးမသြားေအာင္ ကာကြယ္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။


၄။ နာတာရွည္အသည္းေရာဂါ ဘယ္လုိတုိးသြားသလဲ၊ ဆုိးသြားသလဲ။

ေရာဂါျဖစ္ေသာအေၾကာင္းေပၚ မူတည္ၿပီး နာတာရွည္အသည္းေရာင္မွ အသည္းေျခာက္ေရာဂါသို႔ တုိးႏႈန္းမွာ တစ္ခုႏွင့္ တစ္ခုမတူပါ။ (NTURAL HISTORY) မတူပါ။ အခ်ိဳ႕မွာျမန္၍ အခ်ိဳ႕မွာ ေႏွးပါတယ္။ ႏွစ္ ၂၀ မွ ၄၀ မွ် ၾကာတတ္ပါတယ္။


၅။ ေသခ်ာေပါက္ေပ်ာက္ရန္ ကုထံုးမ်ား ရွိပါသလား။

မရွိပါ။ ေရာဂါတိုးလုိက္၊ ေရာဂါဆုတ္လုိက္ႏွင့္ အဆင့္ဆင့္ ေျပာင္းသြားပါတယ္။ သို႔ေသာ္ ဤသို႔ေျပာင္းသြားခ်ိန္ၾကာရန္ အခ်ိန္ဆြဲႏုိင္သမွ် ဆြဲေပးျခင္းဟာ ကာကြယ္နညး္ကုထံုးတစ္ရပ္ ျဖစ္ပါတယ္။


၆။ နာတာရွည္ အသည္းေရာဂါမျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ။

ဘီပိုးအတြက္ ထိေရာက္တဲ့ ကာကြယ္ေဆးရွိပါတယ္။ ေမြးကင္းစကေလးအားလံုးထုိးရပါမယ္။ ၏ “ဘီပိုး” ပါေသာ ေသြးနဲ႔ ထိမိ၍ အႏၲရာယ္ရွိသူတုိင္း ကာကြယေဆးထုိးဖို႔လိုပါတယ္။ “ဘီပိုး” ရွိသူ မိခင္မွ ေမြးေသာကေလး၊ “ဘီပိုး”ပါသည့္ ေသြးစြန္းေသာ အပ္ထိမိသူ၊ “ဘီပိုး”ပါေသာ ေသြးသြင္းမိသူူတို႔သည္ ေသြးရည္ၾကည္ကာကြယ္ေဆး (HBIG) ႏွင့္ ဘီပိုးကာကြယ္ေဆး ႏွစ္မ်ိဳးစလံုး ထုိးရန္လုိပါတယ္။ သြင္းမည့္ေသြးတုိင္းကို “ဘီပိုး” ႏွင့္ “စီပိုး” သြင္းေပးရပါမယ္။ မလုိအပ္ဘဲ ေဆးမထုိးရပါ၊ မလုိအပ္ဘဲ ေသြး မသြင္းရပါ။
လိင္အေပ်ာ္မက်ဴးရပါ။ မဆင္ျခင္ႏုိင္ပါက ကြန္ဒံုးသံုးပါ၊ အရက္၊ ေသရည္မေသာက္ရပါ။ အရက္အခ်ိန္အဆ အတန္ အသင့္မ်ားလွ်င္ ေန႔စဥ္ ေရရွည္ေသာက္သံုးပါက အရက္စြဲသည္ျဖစ္ေစ၊ မစြဲသည္ျဖစ္ေစ အသည္းေရာဂါရႏုိင္ပါတယ္။ လူငယ္မ်ား အရက္ေသာက္ျခင္း စိတ္မ၀င္စားရန္ အျခားစိတ္၀င္စားဖြယ္ နည္းလမ္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ရပါမယ္။ အရက္ေၾကာ္ၿငာမ်ား ဟန္႔တားရပါ မယ္။ အခ်ိဳ႕ေရာဂါသည္မ်ား၏ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းမ်ားတြင္ ေရာဂါရွိမရွိ စစ္ေဆးေသာ နည္းရွိပါတယ္။ ဥပမာ-သံဓာတ္မ်ားေသာ (HEMOCHROMATOSIS) ေရာဂါရွင္၏ ေဆြမ်ိဳးမ်ားကို စစ္ေဆး၍ သံဓာတ္မ်ားပါက မၾကာခဏ ေသြးေဖာက္ျခင္းျဖင့္ နာတာရွည္ အသည္းေရာဂါမျဖစ္ရန္ ကာကြယ္ႏုိင္ပါတယ္။


၇။ ေရာဂါတုိးႏႈန္းနည္းသြားရန္ ဘယ္လုိကာကြယ္မလဲ။

နာတာရွည္ အသည္းေရာင္ေရာဂါမ်ားဟာ တုိးေျခ၊ ဆုတ္ေျချဖင့္ အသည္းေျခာက္ေရာဂါသို႔ ဦးတည္ေနပါတယ္။ တိုးေစ၊ ဆုိးေစေသာ အခ်က္မ်ားကို ေရွာင္ရပါမယ္။ ဥပမာ-အရက္၊ သာမန္လူမ်ားတြင္ အႏၲရာယ္မျဖစ္ေသာ အခ်ိဳ႕ေဆးမ်ား၊ ဥပမာ-အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးမ်ား၊ အတက္ေရာဂါအတြက္ သံုးေသာေဆးမ်ား၊ စိတ္ေရာဂါေဆးမ်ား၊ အဆီက်ေဆးမ်ား၊ အခ်ိဳ႕ဆီးခ်ိဳထိန္း ေဆးမ်ား၊ ေဟာ္မုန္းေဆးမ်ားနဲ႔ အခ်ိဳ႕ေသာပိုးသတ္ေဆးမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။ အထင္ကရမွာ တီဘီေဆးျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးေပးစဥ္ ပထမလတြင္ ၂ ပတ္တစ္ခါ၊ ေနာက္တြင္ လတုိင္း ၃ လ၊ ေနာက္တြင္ ၃လတုိင္း အသည္းေရာဂါမ်ားအတြက္ ဆိုးမဆိုး (LIVER FUNCTION TESTS) မ်ား လုပ္ရပါမယ္ မ်က္လံုး၀ါ၊ ပ်ိဳ႕၊ အန္၊ ယား၊ ႏံုးစသည္တုိ႔ကို အၿမဲသတိျပဳရပါမယ္။


၈။ အျခားအခ်က္အလက္မ်ား ရွိပါေသးသလား။

ဗီတာမင္မ်ားႏွင့္ ပရေဆးမ်ားကို ေၾကာ္ျငာေကာင္းတုိင္း၊ လူတကာၫႊန္းတုိင္း မသံုးပါနဲ႔။ အခ်ိဳ႕မွာ အသည္းအဆိပ္ အေတာက္ျဖစ္ပါတယ္။ ဗီတာမင္ေအသည္ လြန္ကၽြံပါက အသည္းထိခုိက္ပါတယ္။ သံဓာတ္သည္ အသည္းေရာဂါကို ဆိုးေစပါတယ္ အထူးသျဖင့္ အရက္ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ အသည္းေရာဂါ၊ အသည္းေရာင္စီေရာဂါ၊ အဆီစုအသည္းေရာင္ေရာဂါ (STEATOHEPTI TIS) သံဓာတ္မ်ားေရာဂါတို႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။


၉။ ေရာဂါရွိသူ ကာကြယ္ေဆးထိုးလို႔ ရပါသလား။

ထုိးသင့္ပါတယ္။ အရက္ေၾကာင့္ ျဖစ္ေစ၊ စီပိုးေၾကာင့္ျဖစ္ေစ အသည္းေရာဂါရွိပါက ဘီပိုးမ၀င္ရန္ ကာကြယ္ေဆးထုိးရပါ မယ္။ အျခားေသာ အသည္းေရာဂါမ်ားတြင္လည္း ထုိးထားသင့္ပါတယ္။ ေက်ာက္ကပ္ (STEATOHEPTITIS) သံဓာတ္မ်ား ေရာဂါတို႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။


၁၀။ အစာအာဟာရႏွင့္ ေလ့က်င့္ခန္းတို႔သည္ အသံုး၀င္ပါသလား။

အစာအာဟာရျပည့္၀ေအာင္ သင့္တင့္မွ်တစြာ စားရပါတယ္။ ၀လြန္းလွ်င္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ခ်ရပါမယ္။ အဆီေလွ်ာ့ရန္ သင့္တင့္မွ်တေသာ ေလ့က်င့္ခန္း လုပ္ရပါမယ္။
အသည္းေျခာက္ၿပီဆုိလွ်င္ ကုိယ္ေဖာကုိယ္ေရာင္ တိုးေစေသာေၾကာင့္ ဆားမ်ားေသာ ငန္ေသာအစာ (ဥပမာ-ငါးပိ၊ ငါးေျခာက္၊ ငံျပာရည္ . . .)၊ ဆိုဒါပါေသာအစာမ်ား (ဥပမာ-ကိတ္ေျခာက္၊ ဘီစကစ္ . . .)၊ ဘိလပ္ရည္၊ ဂက္(စ္)ပါေသာ အခ်ိဳရည္ဘူးမ်ားကို ေရွာင္ရပါမယ္။


၁၁။ အသည္းေျခာက္ ေရာဂါရွင္မ်ားအတြက္ အထူးသတိထားရမည့္ အခ်က္မ်ားရွိပါသလား။

အရက္မေသာက္ျခင္း၊ ကာကြယ္ေဆးထုိးျခင္း၊ အသည္း ထိခုိက္ေသာ ေဆးမ်ားေရွာင္ျခင္း၊ သံဓာတ္ပါေသာ ေဆးမ်ား ေရွာင္ျခင္း၊ ပရေဆးမ်ား မလုိအပ္ဘဲစားျခင္းတို႔ဟာ အေရးပါပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ေသြးအန္တက္သျဖင့္ အစာအိမ္မွန္ေျပာင္း ႏွင့္ ၾကည့္ဖုိ႔လုိပါတယ္။ ေသြးေၾကာထံုးမ်ားႀကီးပါက PROPRANOLOL ေဆးေပးရပါတယ္။ ေသြးေၾကာထံုးေသးပါက မေပးပါ။ တစ္ႀကိမ္ေသြးအန္ဖူးလွ်င္၊ ၀မ္းအမည္းသြားဖူးလွ်င္ မၾကာခဏ မွန္ေျပာင္း ၾကည့္ရန္လုိပါတယ္။ ေရဖ်ဥ္းထဲတြင္ ပိုး၀င္တတ္သျဖင့္ ဖ်ားနာတိုင္း စနစ္တက်ကုရန္လုိပါတယ္။ ခြဲစိတ္မႈလုိတုိင္း ခြဲရန္အေျခအေန သင့္ေတာ္ေအာင္ ျပဳျပင္ၿပီးမွ ခြဲသင့္ပါတယ္။
အသည္းကင္ဆာသို႔ ကူးေျပာင္းပါက ေစာေစာသိႏုိင္ရန္ ေျခာက္လၾကာတုိင္း ALPHA FETOPROTEIN စမ္းသပ္မႈႏွင့္ ULTRASOUND တီဗီဓာတ္မွန္႐ိုက္ စမ္းစပ္မႈလုပ္ရန္လုိပါတယ္။ ဤနည္းမ်ားမွာ အသည္းေရာဂါမျဖစ္ေစရန္ႏွင့္ နာတာရွည္အသည္း ေရာဂါ တုိးဆိုးမသြားေစရန္ ေယဘုယ်နည္းမ်ား ျဖစ္ၾကပါတယ္။
ကာကြယ္ျခင္းသည္ ကုသျခင္းထက္ေကာင္းပါတယ္။ သို႔ေသာ္ အခ်ိဳ႕ကုသမႈမ်ားဟာ ထိေရာက္ေသာ ကာကြယ္မႈ အျခား နည္းလမ္းမ်ားမရွိေသးပါက ကုသမႈ (ဥပမာ-အသည္းေရာင္စီကုသမႈ) သည္ပင္လွ်င္ ေရာဂါျပန္႔ပြားမႈကို ကာကြယ္ျခင္း ျဖစ္ပါ တယ္။

    ( မွ ) ကူးယူေဖာ္ျပသည္